Hoe herken ik een gokverslaving?

Je zit achter je laptop en beseft dat het al diep in de nacht is. Je hebt nog maar één spin nodig… vanzelf wordt het er twee, drie en voor je het weet, ben je uren verder, je saldo is op en je gevoelens van urgentie en opwinding verstommen niet. Je begint te liegen tegen je partner over hoe lang en of je hebt gespeeld. Of denk aan iemand die het casino binnenstapt voor een avondje plezier en uren later nog in de automaten verdwenen is, terwijl het eigenlijk bij één drankje en 100 euro had moeten blijven. Herkenbaar? Dit zijn niet alleen momentjes van plezier, maar mogelijke signalen van iets veel ernstigers: een gokverslaving.

Volgens de DSM‑5, het gezaghebbende handboek voor psychische stoornissen, wordt van een “gambling disorder” gesproken als iemand in de loop van twaalf maanden ten minste vier van de volgende symptomen vertoont: 

• Onder andere een steeds grotere inzet nodig hebben voor de spanning.
• Onrustig of prikkelbaar zijn bij pogingen te stoppen, 
• Herhaaldelijk en tevergeefs proberen te minderen, of liegen om gokken te verbergen.
• “chasing losses” en het in gevaar brengen van relaties of financiën.

In Nederland kwamen in 2023 maar liefst 2.456 mensen bij de verslavingszorg terecht vanwege een gokverslaving, een stijging van ruim 15 % ten opzichte van eerdere jaren. Van hen was ongeveer 88 % man, en 17 % jonger dan 25 jaar. Daarnaast registreerden meer dan 100.000 Nederlanders zich halverwege 2025 bij het CRUKS (Centraal Register Uitsluiting Kansspelen), een maatregel om zichzelf tijdelijk (minimaal 6 maanden) uit te sluiten van gokken. Dit houdt in dat meer dan 100.000 Nederlanders moeite hebben met zich in bedwang te houden met betrekking tot gokken. 

De relevantie van dit artikel is dus super actueel: gokverslaving komt voor, groeit en raakt niet alleen het individu maar ook soms het gezin en de financiële situatie. Daarom is het van cruciaal belang dat mensen (en hun omgeving) de signalen herkennen op het moment dat er nog op tijd ingegrepen kan worden.

Doel van dit artikel

Dit stuk wil je bewust maken van de subtiele maar duidelijke signalen van gokverslaving. Hoe herken je het? Wat zegt je gedrag of dat van iemand anders? En wanneer zet je de stap naar hulp? Hopelijk draagt dit artikel eraan bij dat problemen sneller zichtbaar worden en mensen eerder de helpende hand kunnen vinden.

Niet elke vorm van gokken en vooral online gokken is meteen schadelijk. Recreatief gokken gebeurt meestal af en toe, bijvoorbeeld tijdens een avondje uit of als gezellig pokeravondje met vrienden. Er is, min of meer, een vooraf vastgesteld budget, men speelt voor het plezier en kan stoppen zonder drang om (dwangmatig) door te gaan. Winnen is leuk, maar verliezen wordt geaccepteerd als risico van het spel. Er zijn geen merkbare negatieve gevolgen voor werk, relaties of financiën.

Problematisch gokken ontstaat echter wanneer de controle over het speelgedrag verdwijnt. Het aantal keren dat je gokt neemt toe, inzetten worden steeds hoger en de verliezen stapelen inmiddels zich op. In plaats van een spelletje wordt gokken een ‘moetje’: het moet, ook als het financieel eigenlijk niet kan of als je eigenlijk niet eens zin hebt.

Het gedrag gaat vaak gepaard met ontkenning, liegen over verliezen of tijdsduur, en gaat soms gepaard met het zoeken naar geld om te blijven spelen. De negatieve impact reikt verder dan de persoon zelf, gezinnen raken in financiële problemen, relaties komen onder druk te staan, en stress of depressies kunnen ontstaan en toenemen.

Een veelvoorkomende valkuil is het idee: “Als ik wil, kan ik gewoon stoppen.” Dit zelfbedrog werkt verlammend, omdat men de ernst van het probleem blijft ontkennen en daardoor geen hulp zoekt. Ondertussen groeit de afhankelijkheid en wordt de drempel om te stoppen steeds hoger.

Een voorbeeld om het probleem visueel wat beter te maken: Stefan begon onschuldig met €20 per maand inzetten op sportweddenschappen (TOTO). Aanvankelijk was het puur ter vermaak, wedden op een leuke Champions League wedstrijd, maar langzaam ging hij vaker spelen. Na een paar keer een lijstje goed te hebben, dacht hij een ‘systeem’ te hebben gevonden. Nu zet hij wekelijks honderden euro’s in, leent geld van vrienden en probeert verliezen koste wat het kost terug te winnen. Wat ooit een spel was, is een financiële en emotionele last geworden voor Stefan.

Begin stadium van een gokverslaving herkennen

Een gokverslaving sluipt vaak langzaam binnen het gedrag van spelers. Wat begint als onschuldig vermaak, kan ongemerkt uitgroeien tot een gedragspatroon dat steeds meer tijd, energie en geld opslokt. Door de vroege signalen te herkennen, kan er sneller ingegrepen worden. Deze signalen vallen grofweg in drie categorieën: gedragsmatig, emotioneel en financieel.

Gedragsmatige signalen

Eén van de eerste rode vlaggen is steeds langer en vaker gokken dan gepland. Iemand neemt zich bijvoorbeeld voor “maar een half uurtje te spelen” en merkt dat er uren voorbij zijn gegaan.

Daarnaast is er vaak moeite om te stoppen, zelfs bij verlies. Waar een recreatieve speler zijn verlies accepteert, voelt een probleemgokker een sterke drang om door te gaan, in de hoop het verloren geld terug te winnen (chasing losses). In een online casino gaat dit ook net even makkelijker dan in een fysiek casino.

Een ander signaal is voortdurend bezig zijn met gokken, bijvoorbeeld door het regelmatig plannen van de volgende sessie, het volgen van uitslagen of het bestuderen van kansen. Zo gaan spelers soms opzoek naar strategieën, zoals blackjack strategie.

Tot slot kan liegen over tijd en geld besteed aan gokken wijzen op ontkenning van het probleem. Deze geheimhouding is vaak bedoeld om confrontaties te vermijden of schaamte te verbergen

Emotionele signalen

Gokverslaving gaat vaak gepaard met sterke stemmingswisselingen. Rusteloosheid of irritatie wanneer men niet kan gokken, kan erop wijzen dat gokken een emotionele afhankelijkheid is geworden.

Winsten kunnen zorgen voor korte euforie, terwijl verliezen leiden tot neerslachtigheid, maar opvallend genoeg is dit vaak geen reden om te stoppen. Integendeel, men speelt vaak door.
Daarnaast kan gokken een vorm worden van ontsnapping aan stress, angst of depressie. Het spel biedt dan tijdelijk afleiding of een gevoel van controle, maar verergert op de lange termijn de onderliggende problemen.

Financiële signalen

De financiële gevolgen zijn vaak het meest zichtbaar voor de omgeving. Mensen kunnen leningen aangaan of geld lenen van vrienden of familie om hun speelgedrag te financieren.

Er ontstaan rekeningachterstanden en schulden, en in sommige gevallen worden persoonlijke bezittingen verkocht om te kunnen blijven gokken.

Een belangrijk signaal is de toename van tolerantie: steeds meer geld is nodig om dezelfde spanning of ‘kick’ te ervaren. Waar men begon met kleine bedragen, kunnen de inzetten in korte tijd sterk oplopen. In dat opzich verschilt het dan ook weinig in vergelijking met een alcohol verslaving of drugs verslaving.

Conclusie: Deze gedragsmatige, emotionele en financiële signalen komen vaak samen voor. Wie er alert op is – bij zichzelf of bij iemand in de omgeving – kan eerder de stap zetten naar hulp, waardoor de schade beperkt blijft. Vroegtijdige herkenning is een belangrijke sleutel tot herstel.

Lichamelijke en sociale gevolgen van gokverslaving

Gokverslaving heeft vaak vergaande gevolgen, niet alleen voor de mentale gesteldheid, maar ook voor het fysiek. en het sociale leven van de verslaafden en hun geliefden. De volgende lichamelijke en sociale gevolgen van een gokverslaving zijn veel voorkomend:

Lichamelijk

Gokverslaving kan leiden tot klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid, slaapproblemen, stress en verlies van eetlust. Vaak verkeert het lichaam in een constante stressmodus, wat ook kan leiden tot maag- of darmklachten. De lichamelijke klachten gaan dus vrij ver.

Sociaal

De verslaving kan relatieproblemen veroorzaken door bedrog en geheimhouding, en het veroorzaken van financiële problemen, wat het vertrouwen ernstig aantast. Ook treedt isolement op doordat gokkers zich schamen of sociale activiteiten vermijden. Op het werk of op school kunnen prestaties lijden; afwezigheid, concentratieverlies en zelfs verlies van werk of studieprestaties zijn veel voorkomend.

Mentale gezondheid

Gokverslaving verhoogt het risico op depressie, angststoornissen en andere psychische klachten. Deze kunnen door de financiële en sociale stress juist verergeren.

Voorbeeldcase:

Neem het fictieve verhaal van Jayden: ooit speelde hij online poker als hobby, maar door toenemende schuld en verlies van vertrouwen van vrienden trok hij zich steeds verder terug. Binnen een jaar was zijn sociale netwerk bijna volledig verdwenen, een duidelijke illustratie van hoe fysiek, sociaal en mentaal welzijn onder druk komt te staan.

Psychologische mechanismen achter gokverslaving

Gokverslaving is niet alleen een kwestie van slechte keuzes of gebrek aan wilskracht en zelfcontrole. Het is nauw verweven met hoe onze hersenen werken en reageren op spanning, sensatie, beloning en verlies. Drie belangrijke psychologische mechanismen spelen hierbij een cruciale rol:

Hey beloningssysteem van de hersenen

Wanneer je gokt, wordt het beloningssysteem in de hersenen geactiveerd. Dit systeem maakt gebruik van dopamine, een neurotransmitter die gevoelens van plezier en motivatie opwekt. De spanning voorafgaand aan de uitkomst en de beloning bij winst zorgen voor een sterke dopamine-afgifte. Dit proces is duidelijk gaande bij het spelen van bijvoorbeeld roulette. Waar de speler vol spanning toekijkt waar het witte balletje zal vallen.

Het probleem is dat deze dopaminepieken zo krachtig zijn dat ze vergelijkbaar zijn met die bij een drugsverslaving. Hierdoor kan het brein leren gokken te associëren met vreugde en blijheid, waardoor de drang om opnieuw te spelen sterker wordt, zelfs als de verliezen toenemen.

Illusie van controle

Veel gokkers geloven dat ze invloed hebben op de uitkomst, bijvoorbeeld door een bepaalde strategie te gebruiken of op hun “gevoel” af te gaan. Deze illusie van controle zorgt ervoor dat men doorgaat met spelen, zelfs bij kansspelen die volledig willekeurig zijn (zoals gokkasten).
Dit denkpatroon versterkt het idee dat succes vooral een kwestie is van slim spelen, terwijl de uitkomst puur door toeval wordt bepaald.

Verlies najagen (chasing losses)

Een van de meest schadelijke patronen bij gokverslaving is het direct doorgokken na verlies in een poging (en het geloof) het verloren geld terug te winnen. Dit wordt chasing losses genoemd. Ironisch genoeg leidt dit meestal tot nog grotere verliezen, omdat men steeds grotere inzetten plaatst onder emotionele druk. Deze cyclus van verliezen en proberen te herstellen, versterkt stress en kan leiden tot financiële en emotionele uitputting.

Risicofactoren voor gokverslaving

Een gokverslaving ontstaat meestal door een samenkomst van persoonlijke eigenschappen, omgevingsinvloeden en levensgebeurtenissen. Het herkennen van deze risicofactoren helpt om kwetsbare personen eerder te signaleren en preventief in te grijpen.

Persoonlijkheid

Bepaalde persoonlijkheidskenmerken vergroten de kans op problematisch gokgedrag. Een impulsief karakter maakt dat iemand sneller keuzes maakt zonder de (lange termijn) gevolgen goed te overwegen. Ook een sensatiezoekend karakter kan ervoor zorgen dat men op zoek gaat naar spanning en risico, waardoor gokken extra aantrekkelijk wordt.

Omgeving

Sociale invloeden spelen een grote rol. Wanneer vrienden of familie regelmatig gokken, kan dit de norm verlagen en de drempel om zelf te spelen wegnemen. Als je gewend bent dat je vader elk weekend wed op voetbalwedstrijden, dan is de stap om dit ook te doen om dit zelf ook te doen.

Ook makkelijke toegang tot gokgelegenheden – fysiek of online – vergroot het risico. Sinds de liberalisering van de online gokmarkt in 2021, is de beschikbaarheid sterk toegenomen, wat vooral jongeren kwetsbaar maakt.

Levensgebeurtenissen

Soms staan levensgebeurtenissen ook aan het begin van een gokverslaving. Stressvolle of ingrijpende gebeurtenissen zoals werkloosheid, echtscheiding of traumatische ervaringen, zoals de dood, kunnen mensen vatbaarder maken voor gokken als copingmechanisme. Gokken biedt tijdelijke afleiding of een gevoel van controle, maar verergert vaak de onderliggende problemen.

Comorbiditeit

Andere psychische of verslavingsproblemen versterken de kans op gokverslaving. Alcohol- en drugsmisbruik, depressie en ADHD worden vaak in combinatie met gokproblemen gezien. Deze stoornissen kunnen het beoordelingsvermogen beïnvloeden en de behoefte aan onmiddellijke beloning vergroten.(American Psychiatric Association. (2013). DSM-5 – Gambling Disorder.)

Zelftest en signaleringshulpmiddelen

Het optijd herkennen van gokproblemen is cruciaal om te voorkomen dat een gewoonte zich, over een langere tijd, ontwikkelt tot een verslaving. Gelukkig bestaan er verschillende wetenschappelijk onderbouwde zelftesten en signaleringsinstrumenten die hierbij kunnen helpen.

Let wel: wij van Betsquare zijn niet in de positie om vast te stellen of iemand daadwerkelijk een gokverslaving heeft. Alleen gekwalificeerde zorgprofessionals kunnen een diagnose stellen. De onderstaande tools dienen daarom uitsluitend ter zelfreflectie en als signaal om, indien nodig, professionele hulp te zoeken. Hulpzoeken kan onder andere bij Loketkansspel via hun 24/7 telefoonnummer: 0800-2400022

Bekende tests

1. South Oaks Gambling Screen (SOGS)
   Een internationaal veelgebruikte vragenlijst die gokgedrag en de gevolgen daarvan in kaart brengt. Een hogere score duidt op een groter risico of mogelijk bestaande problematiek.
2. Problem Gambling Severity Index (PGSI)
   Onderdeel van de Canadian Problem Gambling Index. Meet niet alleen het risico, maar ook de ernst van gokproblemen. Wordt vaak toegepast in onderzoek en door hulpverleners als screeningsinstrument.Voorbeeldvragen:
   

Voorbeeldvragen

• Heb je wel eens gelogen over hoeveel je gokt?
• Heb je geprobeerd te stoppen, maar lukte dat niet?
• Heeft gokken je in financiële problemen gebracht?
• Gebruik je gokken om problemen te vergeten of je stemming te verbeteren?

Wat te doen als je vermoedt dat jij of iemand anders een gokverslaving heeft

Wanneer je bij jezelf of een ander signalen herkent die wijzen op problematisch gokgedrag, zoals vaker en langer spelen dan je eigenlijk wilt, is het belangrijk om snel en daadkrachtig te handelen. Vroegtijdige actie kan de schade aan gezondheid, relaties en financiën namelijk aanzienlijk beperken.

Open het gesprek

Begin met een rustig en privé moment. Vermijd een beschuldigende of confronterende en boze toon; het doel is verbinding, niet veroordeling.
Gebruik ik-boodschappen om je zorgen te uiten:

“Ik maak me zorgen omdat ik merk dat je veel tijd en geld aan gokken besteedt.”

Geef ruimte voor de ander om te reageren en luister zonder direct te onderbreken. Realiseer je dat schaamte en ontkenning veel voorkomen; het kan tijd kosten voordat iemand openstaat voor hulp.

Zoek professionele hulp

Gokverslaving is een erkende stoornis en professionele begeleiding vergroot de kans op herstel aanzienlijk. Mogelijke stappen:

• Huisarts: eerste aanspreekpunt voor advies en doorverwijzing.
  
• Verslavingszorginstellingen zoals Jellinek, Hervitas of Tactus.
  
• Zelfhulpgroepen, bijvoorbeeld AGOG (Anonieme Gokkers Omgeving Gokkers).
  
• Telefonische hulplijnen en anonieme chats: in Nederland bijvoorbeeld via Loket Kansspel (24/7 beschikbaar).
• Professionals kunnen ook helpen bij onderliggende problemen zoals depressie of angststoornissen.

Stel duidelijke grenzen

Grenzen zijn essentieel om terugval te voorkomen of het probleem beheersbaar te maken:

• Financiële afspraken: beperk toegang tot grote sommen geld, laat een partner of familielid tijdelijk het budget beheren.
• Tijdslimieten: bepaal vaste gokvrije dagen of tijden.
• Technische blokkades: gebruik tools zoals CRUKS (Centraal Register Uitsluiting Kansspelen) in Nederland om jezelf uit te sluiten van legale goksites en speelhallen. Al blijven casino’s zonder CRUKS een gevaar voor verslaafden.

Preventie

Voorkomen is beter dan genezen. Educatie over de risico’s van gokken is een eerste stap: maak mensen bewust van hoe kansspelen werken en welke gevaren er zijn. Stel limieten in voordat je begint, zowel qua tijd als geld, en houd je eraan. Vermijd gokken als copingmechanisme voor stress, verdriet of verveling. Ouders doen er goed aan om met kinderen openlijk te praten over de realiteit van kansspelen en hen te leren dat de winstkansen altijd in het voordeel van het huis zijn.

Hulplijnen:

• Nederland: Loket Kansspel – 0800-2400 (24/7, gratis)
• België: De DrugLijn – 078-15 10 20

Tot slot

Gokverslaving is vaak een sluipend probleem, maar de signalen zijn gelukkig vaak herkenbaar. Door alert te zijn en op tijd in te grijpen, kan veel schade worden voorkomen. Aarzel niet om hulp te zoeken of aan te bieden. Vroegtijdige actie vergroot de kans op herstel.