Gaming en gokken waren ooit gescheiden werelden: spelplezier van een spel tegenover kans en winst. Vandaag vervagen die grenzen door virtuele valuta, loot boxes en beloningsmechanismen in games die ‘geluk’ simuleren. Het roept een cruciale vraag op: wanneer verandert onschuldig gamen in iets dat meer en meer wegheeft van online gokken?
Onze hersenen reageren op beloningen via het dopaminesysteem – het netwerk dat plezier, motivatie en herhaling aanstuurt. Zowel games als gokspellen maken hier slim gebruik van door variabele beloningen te bieden: onvoorspelbare momenten van winst die telkens een dopamineshot geven. In een game als Fortnite kan dit een ‘kill’ zijn, bij een online gokkast een (kleine) winst.
Een gamer die plots een zeldzame Fortnite-skin krijgt, ervaart dezelfde piek als een gokker die een kleine winst boekt op een slotmachine. In beide gevallen is het de onzekerheid die de spanning – en dus de beloning – versterkt.
Volgens onderzoek van de Canadian Centre on Substance Use and Addiction (CCSA, 2022) activeren beide activiteiten dezelfde neurobiologische beloningspaden in de hersenen. De studie benadrukt dat deze overlap het risico verhoogt dat intensief gamen kan overgaan in gokachtig gedrag, vooral bij jongeren die gevoelig zijn voor beloning en herhaling. Ditzelfde is min of meer te zien in het openen van pakjes Pokemonkaarten, de hoop op het krijgen van een zeldzame kaart.
De grens tussen gamen en gokken vervaagt steeds verder door wat onderzoekers de ‘gamblification’ van moderne games noemen. Waar games ooit draaiden om skills, uitdaging en plezier, spelen tegenwoordig kansmechanismen een steeds grotere rol.
Denk aan loot boxes, battle passes en microtransacties – systemen die spelers aanzetten tot herhaalde aankopen met de belofte van zeldzame of visueel aantrekkelijke beloningen. Dit soort beloningen zijn bijvoorbeeld ‘skins’ die niet iedereen heeft, hierdoor val je meer op in het spel.
Gamblification verwijst naar het toenemende gebruik van kans- en beloningsmechanismen in games die oorspronkelijk niets met gokken te maken hadden. Ontwikkelaars gebruiken tegenwoordig psychologische principes uit de gokindustrie om spelers langer te laten spelen, en vaker te laten betalen. Dit komt vooral voor bij de populairste games als Fortnite en FC/FIFA.
Een van de bekendste voorbeelden zijn de loot boxes: virtuele schatkisten met willekeurige beloningen (skins, wapens, etc.). Spelers weten nooit vooraf wat ze krijgen, wat spanning en anticipatie creëert, precies hetzelfde gevoel dat gokautomaten ook oproepen.
De beloningen kunnen variëren van iets gewoons tot extreem zeldzaam, waardoor elke aankoop het potentieel heeft om “de jackpot” te zijn. Dat onvoorspelbare element zorgt voor een krachtige dopaminepiek in de hersenen, wat herhaling aanmoedigt.
Daarnaast zijn er de battle passes, seizoensgebonden beloningssystemen die spelers aanmoedigen om continu actief te blijven. Door regelmatig te spelen of coins te blijven kopen, “verdien” je cosmetische items of valuta voor in de game. Maar de meest aantrekkelijke beloningen zijn vaak voorbehouden aan betalende spelers. Dit wekt subtiel het gevoel op dat je iets misloopt als je niet investeert, een mechanisme dat bekendstaat als FOMO (Fear of Missing Out).
Tot slot spelen microtransacties een grote rol in de gamblification van moderne titels als League of Legends. Deze kleine, herhaalde aankopen lijken onschuldig, maar hun optelsom maakt ze een van de meest winstgevende onderdelen van de game-industrie. Spelers spenderen niet één keer, maar steeds opnieuw, vaak zonder exact bij te houden hoeveel geld ze uitgeven.
Samen zorgen deze systemen voor een continu beloningsschema: spelers blijven betrokken, hopen op een volgende (zeldzame) prijs, en worden gestimuleerd om te blijven investeren, in tijd én geld. Wat ooit een spel was om te ontspannen, is zo uitgegroeid tot een verfijnde beloningsmachine die steeds meer lijkt op de psychologie van gokken.
Een studie van de University of British Columbia (UBC, 2021) onderzocht het verband tussen loot boxes en gokgedrag bij jongeren. Uit het onderzoek bleek dat jongeren die regelmatig loot boxes kopen, significant vaker risicovol gokgedrag vertonen dan leeftijdsgenoten die dat niet doen. Volgens de onderzoekers activeert het willekeurige beloningssysteem dezelfde psychologische triggers als kansspelen, met name de anticipatie en de dopaminepiek bij een zeldzame winst.
UBC-onderzoeker Dr. Luke Clark, tevens directeur van het Centre for Gambling Research at UBC, waarschuwt dat loot boxes “de perfecte training vormen voor gokgedrag” bij jongeren. De studie pleit voor meer transparantie en leeftijdsrestricties, vergelijkbaar met die voor kansspelen.
Deze praktijken bevinden zich in een juridisch schemergebied. In sommige landen, zoals België en Nederland, worden loot boxes inmiddels als kansspelen beschouwd en deels verboden. In Canada blijft de discussie open: zijn ze onderdeel van spelontwerp of vormen ze een subtiele introductie tot gokken?
Wat vaststaat, is dat gamblification het traditionele spelconcept heeft veranderd. Waar spelers vroeger betaalden voor toegang tot een volledig product, betalen ze nu voortdurend om kansen te kopen, letterlijk én figuurlijk. Dat maakt de vraag actueler dan ooit: is het nog entertainment, of een vorm van gokken in disguise?
In Canada groeit de aandacht voor de manier waarop games kansmechanismen inzetten om spelers te blijven prikkelen. Provincies als British Columbia en Ontario onderzoeken hoe deze zogenoemde chance based game mechanics, waaronder loot boxes en virtuele spins, passen binnen de bestaande wetgeving voor consumentenbescherming.
Hoewel zulke systemen niet formeel als gokken worden aangemerkt, vertonen ze opvallende overeenkomsten met kansspelen. Spelers betalen geld zonder te weten welke beloning ze krijgen, waardoor de stap naar echt gokken, zoals bij online casino’s, kleiner wordt.
In British Columbia ligt de nadruk op transparantie: ontwikkelaars moeten duidelijk maken wat de winkansen en kosten zijn. Ontario richt zich vooral op regels tegen misleiding en verborgen prijzen. Toch ontbreekt een nationale aanpak, waardoor elke provincie haar eigen interpretatie hanteert. Dat zorgt voor grijze zones waarin het moeilijk is om de grens tussen spelplezier en gokgedrag scherp te trekken.
De Canadian Gaming Association waarschuwt dat de scheidslijn tussen gaming en online casino’s steeds verder vervaagt. Populaire titels zoals FIFA Ultimate Team en Genshin Impact bevatten beloningssystemen die sterk lijken op kansspelen. Jongeren komen hierdoor onbewust in aanraking met dezelfde prikkels die ook in casino’s worden gebruikt om spelers te blijven trekken, bijvoorbeeld met casino bonussen.
Vooral jonge spelers zijn kwetsbaar, omdat hun hersenen sterker reageren op beloning en onvoorspelbaarheid. Dit verhoogt het risico op compulsief gedrag of een vertekend beeld van wat normaal spelgedrag is.
Canadese beleidsmakers erkennen intussen dat games zijn uitgegroeid tot complexe digitale ecosystemen waarin psychologie en commercie nauw verweven zijn. Het maatschappelijke debat draait nu om de vraag: hoe bescherm je spelers tegen gokachtige invloeden, zonder innovatie te belemmeren? Oplossingen worden gezocht in meer transparantie, leeftijdsgrenzen en educatie over verantwoord spelen, zowel in games als in online casino’s.
Het sociale en educatieve aspect van gamen en gokken wordt steeds belangrijker nu kansmechanismen in digitale spellen steeds gangbaarder zijn geworden. Onderwijsinstellingen en ouders staan voor de uitdaging om jongeren bewust te maken van de risico’s die schuilgaan achter schijnbaar onschuldige spelelementen.
In Canada groeit de aandacht voor digitale geletterdheid, waarbij scholen niet alleen technische vaardigheden aanleren, maar ook kritisch denken over online gedrag, geld en beloning.
Canadese programma’s zoals MindShift en GameSmart spelen hierin een voortrekkersrol. MindShift richt zich op mentale gezondheid en zelfbeheersing bij jongeren, met speciale modules over digitale afhankelijkheid en de invloed van dopamine.
GameSmart, ontwikkeld in samenwerking met het Centre for Digital Media in Vancouver, leert scholieren herkennen hoe beloningssystemen in games lijken op kansspelen. Beide initiatieven benadrukken dat bewustwording en open dialoog de sleutel zijn tot preventie.
Voor ouders is het belangrijk om te begrijpen hoe kansmechanismen werken. Jongeren worden aangetrokken door het onvoorspelbare karakter van beloningen, het gevoel dat de volgende loot box, skin of prijs misschien dé winnende is.
Dit is dezelfde prikkelstructuur die ook online casino’s gebruiken om spelers te blijven motiveren. De stap van gamen naar gokken, bijvoorbeeld via reclames of sociale media, is daardoor kleiner dan veel ouders denken.
Daarnaast zien Canadese onderzoekers een groeiende blootstelling van jongeren aan internationale goksites, waaronder iDEAL casino’s en casino’s zonder Cruks die buiten Canadese en Europese regelgeving vallen. Zulke platforms zijn vaak minder streng in het beschermen van minderjarigen en kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van een gokverslaving. Het is daarom essentieel dat ouders en scholen jongeren leren om risicovol gedrag te herkennen en te vermijden.
Praktisch gezien kunnen opvoeders drie dingen doen:
Door educatie, openheid en samenwerking kunnen ouders en scholen voorkomen dat spelplezier omslaat in problematisch gedrag, en dat gamen de poort wordt naar gokken.
De grens tussen gamen en gokken is niet alleen bij jongeren zichtbaar, ook steeds meer volwassenen stappen over van casual gaming naar online casino’s. Waar gaming ooit draaide om ontspanning en competitie, zoeken veel spelers nu dezelfde spanning en beloning in digitale gokplatforms. In Nederland zien we vooral een sterke groei in iGaming en esports-betting, waarbij de beleving van gamen en gokken bijna samensmelt.
De Nederlandse gokmarkt is sinds de legalisering van online kansspelen in 2021 explosief gegroeid. Spelers kunnen tegenwoordig binnen enkele minuten deelnemen aan tientallen platforms die adverteren met termen als “10 euro casino” of “bonus zonder storting”. Deze aanbiedingen zijn bedoeld om nieuwe spelers te lokken, vaak onder het mom van vrijblijvend spelen.
In werkelijkheid fungeren ze als een laagdrempelige kennismaking met gokken, vergelijkbaar met de eerste gratis loot box in een game. Zodra de spanning van winnen toeslaat, wordt de stap naar echt geld inzetten steeds kleiner.
Daarnaast wint esports-betting snel terrein in Nederland. Gamers die gewend zijn aan competitieve online games zoals Counter-Strike of League of Legends vinden het een kleine stap om op professionele wedstrijden te wedden. De technologie en beleving zijn vrijwel identiek: snelle actie, beloningen in real time en de illusie van controle over de uitkomst.
De Responsible Gambling Council benadrukt dat volwassenen vaak onderschatten hoe subtiel de overgang van entertainment naar risicovol speelgedrag verloopt. Ook in Nederland waarschuwen instanties zoals Loket Kansspel en de Kansspelautoriteit dat promoties met “gratis bonussen” en “no deposit deals” misleidend kunnen zijn. Hoewel ze legaal zijn mits duidelijk gecommuniceerd, spelen ze in op dezelfde psychologische mechanismen die ook bij verslavingsgedrag optreden.
Om verantwoord te blijven spelen, adviseren experts spelers om hun speeltijd en budget te beperken, pauzes te nemen en gebruik te maken van tools zoals zelfuitsluiting via Cruks. Door bewust om te gaan met promoties zoals een “10 euro casino bonus zonder storting”, kunnen spelers het onderscheid bewaren tussen ontspanning en risico. Hierdoor blijft gamen of gokken een bewuste keuze, in plaats van een gewoonte.
Technologie speelt een dubbelrol in de wereld van gamen en gokken: het is tegelijk verslavingsmotor én oplossing. Dankzij AI en data-analyse kunnen game- en gokplatforms gedrag nauwkeurig voorspellen.
Systemen meten speeltijd, uitgaven en reactiepatronen om beloningen op precies het juiste moment te tonen, een strategie die spelers langer actief houdt. Dit geldt niet alleen voor traditionele online casino’s, maar ook voor crypto casinos, waar blockchaintransacties anonimiteit en snelheid bieden, maar verslavingsrisico’s moeilijker te monitoren zijn.
Tegelijkertijd biedt technologie de mogelijkheid tot bescherming. Geavanceerde algoritmes kunnen afwijkend gedrag vroegtijdig signaleren en spelers automatisch limieten of waarschuwingen tonen.
Sommige casino’s testen zelfs AI-gestuurde interventies die tijdelijk pauzes afdwingen of gepersonaliseerde hulp aanbieden. De toekomst van verantwoord spelen ligt dus in dezelfde technologie die verslaving mogelijk maakt: door data slim te gebruiken, kunnen zowel spelers als aanbieders voorkomen dat plezier omslaat in probleemgedrag.
De scheidslijn tussen gamen en gokken is dunner dan ooit. Waar beide werelden ooit gescheiden waren, zorgen kansmechanismen, beloningssystemen en nieuwe technologieën nu voor een overlap die moeilijk te negeren is.
Jongeren én volwassenen worden blootgesteld aan dezelfde prikkels die ook gokgedrag stimuleren, van loot boxes tot crypto casinos. Toch biedt diezelfde technologie ook kansen voor bewustwording en preventie.
Door educatie, transparantie en slimme monitoring te combineren, kan de industrie verantwoordelijkheid nemen. Uiteindelijk draait het om balans: spelplezier behouden, maar de controle niet verliezen, zodat digitaal entertainment gezond en verantwoord blijft.
Nick van Kempen 
info@betsquare.com