De geschiedenis van digitale identiteitsverificatie in Nederland: van DigiD tot iDIN in de gokindustrie

De laatste jaren is online gokken in Nederland sterk gereguleerd. Spelers moeten zich tegenwoordig niet alleen registreren, maar ook hun identiteit verifiëren. Daar komt iDIN om de hoek kijken — een systeem dat je via je bank koppelt aan het idin casino.

Digitale identiteitsverificatie speelt hierdoor een steeds grotere rol. Het is niet alleen bedoeld om minderjarigen te weren of witwaspraktijken te voorkomen, maar ook om de overheid zicht te geven op gokgedrag. De vraag is: hoe zijn we hier gekomen? En wat betekent dit voor jouw privacy als speler?

In dit artikel duiken we in de ontwikkeling van digitale ID-systemen in Nederland, met een focus op de impact op online gokken.

Voordat online gokken in Nederland werd gereguleerd, was er weinig controle op de identiteit van spelers. Mensen speelden vaak op buitenlandse goksites. Daar was nauwelijks sprake van controle of leeftijdsverificatie.

In dezelfde periode kwam DigiD op. DigiD werd gebruikt voor overheidstaken zoals belastingzaken, zorg en studiefinanciering. Het was veilig, maar alleen bedoeld voor publieke instellingen.

Online casino’s konden DigiD dus niet gebruiken. Daardoor moest identiteitscontrole handmatig gebeuren. Denk aan het uploaden van paspoorten of rijbewijzen. Dat was omslachtig, langzaam en niet altijd veilig.

Toch groeide de behoefte aan een betere oplossing. Een systeem dat snel, veilig en digitaal werkt. Vooral toen duidelijk werd dat Nederland online gokken ging reguleren. In 2021 gebeurde dat met de Wet Kansspelen op afstand. Vanaf dat moment werd betrouwbare identificatie een harde eis.

In 2016 werd iDIN gelanceerd. Dit systeem is ontwikkeld door de grote Nederlandse banken. Het doel was om gebruikers veilig te laten inloggen en zich online te laten identificeren.

iDIN lijkt op internetbankieren. Je logt in via je bank. De bank bevestigt dan jouw gegevens aan een derde partij, zoals een webshop of casino. Je hoeft geen extra account aan te maken of documenten te uploaden.

Voor online casino’s was dit een ideale oplossing. Het is snel, veilig en betrouwbaar. De bank bevestigt je naam, geboortedatum en woonplaats. Casino’s weten dan zeker dat je echt bent wie je zegt dat je bent.

Sinds de legalisering van online gokken in Nederland is iDIN de standaard geworden. Het is verplicht bij elk casino met een vergunning van de Kansspelautoriteit. Ook het CRUKS-systeem is eraan gekoppeld.

Met iDIN zijn de drempels voor registratie lager. Maar de speler levert wel iets in: anonimiteit. Alles wordt geregistreerd. Dat is goed voor toezicht en verslavingspreventie, maar roept ook vragen op over privacy.

Toen iDIN in werd gelanceerd door de Nederlandse banken, was het nog niet gekoppeld aan de wereld van online kansspelen. Het werd vooral gebruikt door verzekeraars, webshops en financiële dienstverleners. Deze zochten een betrouwbare manier om klanten te verifiëren.

Online casino’s hadden er destijds weinig mee te maken. Niet omdat ze dat niet wilden, maar omdat er simpelweg geen gereguleerde gokmarkt bestond. Tot oktober 2021 was het aanbieden van online kansspelen in Nederland technisch gezien verboden. Daardoor kon iDIN niet wettelijk als verificatiemethode worden ingezet in de gokindustrie.

Toen de Wet Kansspelen op afstand (Koa) in 2021 in werking trad, veranderde alles. Casino’s met een vergunning van de Kansspelautoriteit moesten spelers vanaf dat moment verplicht identificeren via een betrouwbaar digitaal systeem. Handmatige uploads of alternatieve checks voldeden niet meer aan de eisen van de toezichthouder.

Dat was het moment waarop iDIN zijn intrede deed in de goksector. Niet als optie, maar als verplichte standaard. Niet langer alleen voor het gemak, maar als onderdeel van een wettelijk systeem voor leeftijdscontrole, CRUKS-koppeling en het voorkomen van witwassen. Vanaf dat moment werd iDIN onmisbaar voor elke speler die zich bij een legaal casino wilde registreren.

Toch is iDIN geen overheidsdienst. Het wordt beheerd door Betaalvereniging Nederland, en gefinancierd door commerciële banken. Daardoor ligt de toegang tot gereguleerd gokken feitelijk in handen van private partijen.

Wie geen Nederlandse bankrekening heeft of klant is bij een bank die iDIN niet ondersteunt, komt simpelweg niet binnen. Het gevolg? De toegang tot een publiek gereguleerde markt — de kansspelmarkt — is indirect afhankelijk van de infrastructuur van private banken.

Dat roept fundamentele vragen op:

• Moet toegang tot legale kansspelen afhankelijk zijn van commerciële infrastructuur?

• Wat gebeurt er als banken stoppen met deelname aan iDIN?

• Wie houdt toezicht op wat banken doen met iDIN-verificaties?

iDIN biedt snelheid en veiligheid. Maar het vestigt ook een stille macht. En die macht ligt bij banken, niet bij de overheid of de speler.

Sinds iDIN verplicht werd voor toegang tot gereguleerde online casino’s, groeit de kritiek. Privacyorganisaties, techjournalisten en ook leden van de Tweede Kamer stellen vragen over de rol die dit systeem speelt in de digitale controle van burgers.

Privacywaakhond Bits of Freedom waarschuwde in 2022 voor het risico van commerciële identificatiesystemen zoals iDIN in gevoelige sectoren zoals gokken. Volgens hen is er te weinig toezicht op wat banken doen met de data van spelers:

“iDIN maakt het mogelijk dat commerciële partijen structureel persoonsgegevens opvragen via banken, zonder dat daar voldoende toezicht op is.”
— Bits of Freedom, 2022

Ze uiten zorgen over de koppeling van iDIN aan CRUKS. Elke speler die via iDIN inlogt bij een legaal casino wordt direct gescand op aanwezigheid in dit register. Dit maakt gokken minder anoniem dan ooit.

In maart en juni 2022 stelden fracties van D66 en SP Kamervragen over het gebruik van iDIN. Ze vroegen zich af of spelers zonder Nederlandse bankrekening niet onterecht worden buitengesloten van legale kansspelen.

Daarnaast vroegen ze meer transparantie over de rol van banken. Er werd gevraagd of het wenselijk is dat een private infrastructuur zoals iDIN bepaalt wie toegang krijgt tot een publieke markt.

Minister Franc Weerwind erkende in zijn antwoord dat dit “een structureel punt van aandacht” is. Maar hij stelde ook dat iDIN op dit moment de enige passende oplossing is die voldoet aan de eisen van de Wet Kansspelen op afstand.

(Bron: Rijksoverheid – Kamervragen 28-03-2022 & 13-06-2022)

De NOS techredactie publiceerde in november 2021 een artikel waarin techjournalisten stilstonden bij de implicaties van iDIN binnen het gereguleerde goklandschap. Hun zorg: het gebrek aan anonimiteit.

“Met de introductie van iDIN bij gokwebsites wordt identificatie makkelijker, maar ook gevoeliger. Gegevens over verslavingsgedrag worden direct aan je echte identiteit gekoppeld.”
— NOS, 2021

Deze mate van koppeling tussen gedrag en identiteit is uniek in Europa. In landen als België of Duitsland wordt identificatie geregeld via overheidsdiensten, met andere waarborgen.

Sinds de regulering van de online kansspelmarkt in oktober 2021 is iDIN verplicht geworden voor alle casino’s met een Nederlandse licentie. Toch blijkt uit marktonderzoek dat een groeiende groep spelers deze vorm van verificatie actief vermijdt. Ze kiezen liever voor buitenlandse casino’s waar registratie zonder iDIN of identiteitscheck mogelijk is.

In meerdere onderzoeken, waaronder van NOGA (Nederlandse Online Gambling Associatie) en de Kansspelautoriteit, komt naar voren dat veel spelers terughoudend zijn met het delen van persoonlijke gegevens. Vooral jongvolwassenen tussen de 18 en 35 jaar geven aan zich ongemakkelijk te voelen bij het feit dat hun speelgedrag gekoppeld is aan hun bankrekening én aan een overheidsregister (CRUKS).

“Hoe sneller het ging met iDIN, hoe meer ik het gevoel kreeg dat alles wat ik doe gevolgd wordt.”
— Gebruikerstest iDIN, 2023 (NOGA-rapport)

Volgens cijfers van de Kansspelautoriteit:

• In het eerste jaar na regulering (2022) koos circa 85% van de spelers voor een legaal casino met iDIN-verificatie.

• In 2023 daalde dat percentage naar 73%.

• Halverwege 2024 ligt het aandeel op minder dan 65%, met een stijgende lijn in bezoeken aan buitenlandse aanbieders (bron: Ksa Marktmonitor, Q2 2024).

Ondertussen meldt SimilarWeb dat pagina’s zoals “casino zonder iDIN” en “gokken zonder verificatie” in Nederland een zoekgroei van +250% hebben doorgemaakt tussen 2022 en 2024.

Uit diezelfde onderzoeken blijkt dat spelers iDIN vooral vermijden om de volgende redenen:

• Zorgen over privacy (identiteitskoppeling aan speelgedrag)

• Vrees voor CRUKS-registratie

• Sneller willen beginnen met spelen

• Onwil om bankgegevens te koppelen aan entertainment

Bovendien hebben buitenlandse casino’s vaak geen verplichte pauzes of limieten, wat sommige spelers als “vrijer” ervaren — al is dat juridisch en verslavings-technisch risicovoller.

iDIN is in korte tijd de norm geworden voor identiteitsverificatie bij online kansspelen in Nederland. Het systeem werkt snel en sluit aan bij de eisen van de Kansspelautoriteit, maar roept tegelijk fundamentele vragen op over privacy, controle en de rol van commerciële partijen in publieke processen.

De komende jaren zal de druk op het systeem verder toenemen. Enerzijds wil de overheid kansspelverslaving en fraude steviger aanpakken. Anderzijds groeit het publieke ongemak over de hoeveelheid persoonlijke data die via banken worden gedeeld. Privacyorganisaties blijven aandringen op transparantie en controle. Ook in de Tweede Kamer neemt de roep toe om alternatieven te verkennen die minder afhankelijk zijn van private infrastructuur.

Er klinkt voorzichtig debat over een meer publiek identiteitsplatform dat gebruikt kan worden voor kansspelen, los van commerciële belangen. Denk aan een uitbreiding van DigiD, of een Europees eID-systeem waarin privacy standaard is ingebouwd.

Tegelijk is het niet ondenkbaar dat banken juist hun rol verder zullen uitbreiden. iDIN zou in de toekomst ook kunnen worden ingezet bij verslavingspreventie, budgetcontrole of zelfs bij het blokkeren van risicoprofielen. Die ontwikkeling roept ethische vragen op die verder reiken dan alleen de goksector.

Op Europees niveau werkt men aan EU Digital Identity Wallets. Deze ‘digitale portemonnees’ moeten in alle lidstaten geldig zijn voor zaken als inloggen, betalen en identificatie. Mogelijk gaan deze ook een rol spelen bij online gokken. Voor Nederland zou dat betekenen dat iDIN zijn unieke positie verliest — of juist moet worden geïntegreerd in een bredere Europese standaard.

Wat vandaag nog als veilig en efficiënt wordt gepresenteerd, kan morgen onderwerp van maatschappelijk debat zijn. De toekomst van digitale identificatie in de goksector hangt daarom niet alleen af van techniek, maar ook van politieke keuzes en publieke waarden.

iDIN is efficiënt, zeker. Maar dat mag geen reden zijn om het debat over privacy, toegang en autonomie uit de weg te gaan. Juist in een tijd waarin de grens tussen commercieel gemak en publieke controle vervaagt, verdient deze discussie meer aandacht.

Wie toegang tot online gokken wil reguleren, moet zich afvragen: beschermen we de speler — of controleren we hem?